POSZUKUJEMY INFORMACJI DOTYCZĄCYCH HISTORII NASZEJ BIBLIOTEKI
Szanowni Państwo,
wspólnymi siłami i przy wsparciu ludzi, którzy jeszcze pamiętają Kowary sprzed lat, chcemy odtworzyć historię i dotrzeć do informacji lub materiałów, które szczegółowo dokumentują działalność naszej biblioteki. Uważamy, że warto uchronić od zapomnienia siedemdziesięcioletnią historię miejsca, z którym się identyfikujemy, i które stało na straży kowarskiego czytelnictwa.
W związku z tym, zwracamy się z apelem do Państwa o pomoc w poszukiwaniu informacji dotyczących biblioteki w Kowarach. Mogą to być kopie artykułów, zdjęcia a także osobiste wspomnienia. Osoby, które dysponują poszukiwanymi przez nas wiadomościami, dokumentami lub fotografiami, prosimy o kontakt e-mailowy: mbpkowary@gmail.com lub bezpośredni z pracownikami biblioteki. Liczymy, że dzięki Państwa życzliwości i pomocy, utrwalimy pamięć o naszej bibliotece.

Miejska Biblioteka Publiczna w Kowarach.

Dnia 17 kwietnia 1946 r. został ogłoszony przez Radę Ministrów Dekret o bibliotekach i opiece nad zbiorami bibliotecznymi, który dał pełne podstawy prawne do rozwoju bibliotekarstwa oraz zapewnił środki finansowe na rozwój sieci bibliotek, księgozbiorów i upowszechnianie czytelnictwa.       

W informatorze Dolnośląskiej Biblioteki Publicznej w Jeleniej Górze w odniesieniu do MPB w Kowarach, widnieje rok 1948, jako rok założenia Biblioteki.

Biblioteka jako zakres działania Miasta Kowary działała przynajmniej od roku 1948, ale nie była samodzielnym podmiotem i brak jest aktu założycielskiego z lat 1948-1999, co potwierdza pismo o numerze Ld./317/85 skierowane od Urzędu Miasta Kowary do Urzędu Wojewódzkiego z wnioskiem o rejestrację MBP w Kowarach po wejściu ustawy z dnia 26 kwietnia 1984r. o upowszechnianiu kultury oraz o prawach i obowiązkach pracowników upowszechniania kultury ( Dz. U. z 1984 Nr 26, poz. 129) oraz pismo OJG.63.41.80.2019. IL z dnia 24.12.2019 Archiwum Państwowego we Wrocławiu Odział w Jeleniej Górze, które potwierdziło, że nie posiada w swych zbiorach aktu powołania Miejskiej Biblioteki Publicznej w Kowarach z 1948roku ponieważ akta Miejskiej Rady Narodowej i Zarządu Miejskiego w Kowarach z lat 1945-50  nie zachowały się i nawet nie zostały do tego Archiwum przekazane.

W tym zakresie analizując treść obowiązującej ustawy z 26 kwietnia 1984r. można domniemywać, że na terenie miasta Kowary działała jedna instytucja kultury pod nazwą Miejski Ośrodek Kultury ( działającego na podstawie Statutu i podlegała wpisowi do rejestru instytucji Kultury- zgodnie z at. 13 ust. 1-7 ustawy z dnia 26 kwietnia 1984r.), natomiast Biblioteka była tylko placówką ( ustawa rozróżniała rejestr instytucji kultury od ewidencji placówek) , które podlegały zgłoszeniu do ewidencji.

Wniosek o rejestrację Miejskiej Biblioteki Publicznej w Kowarach w ówczesnym  Urzędzie Wojewódzkim był prawdopodobnie wpisem  do ewidencji placówek kultury.

W okresie poprzedzającym powołanie formalnie  Biblioteki była ona traktowana jako część Miejskiego Ośrodka Kultury w Kowarach.  Wskazuje  na to zarówno treść podjętej Uchwały  Nr 48/91 Rady Miejskiej w Kowarach z dnia 27 maja 1991 w sprawie połączenia Miejskiego Ośrodka Kultury i Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji ( w tej uchwale nie wymienia się Biblioteki), gdzie po połączeniu powstał zakład budżetowy pod nazwą : Miejski Ośrodek Kultury, Sportu i Rekreacji w Kowarach, jak i opracowania historyczne np. opracowanie „Pięć wieków tradycji Kowar” autorstwa Krzysztofa Sawickiego z 2012 roku  , gdzie czytamy w chronologii dziejów Kowar, że w „1991 – X – powołano Miejski Ośrodek Kultury, Sportu i Rekreacji. W skład instytucji weszły: Miejski Ośrodek Kultury, Miejska Biblioteka Publiczna i Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji. Dyrektorem został Janusz Piepiora”.

Po likwidacji Miejskiego Ośrodka Kultury zgodnie z § 2 pkt 2 w związku z zapisami § 3 ust. 4 Uchwały Nr XI/67/99 Rady Miejskiej Kowary z dnia 29 września 1991 w sprawie likwidacji Miejskiego Ośrodka Kultury Sportu i Rekreacji doszło do utworzenia instytucji kultury pod nazwą: Miejski Ośrodek Kultury i Miejskiej  Biblioteki Publicznej.

Uchwałą Nr XVI/103/00 Rady Miejskiej w Kowarach z dnia 16 lutego 2000 nadano Statuty zarówno dla Miejskiego Ośrodka Kultury, jak i dla Miejskiej Biblioteki Publicznej i od tego momentu można mówić o dwóch instytucjach kultury działających pod tymi samymi nazwami od chwili ich utworzenia, aż do chwili obecnej.

Autor: Halina Kościesza

Ciekawostki o Bibliotece w Kowarach:

• Siedziba Miejskiej Biblioteki Publicznej w latach 1948-1969 mieściła się w Ratuszu w centrum Kowar. Według księgi inwentarzowej w 1948 r. posiadała 290 woluminów, numer pierwszy został nadany  książce autorstwa Alfreda Lampe’go „Myśli o nowej Polsce”  wydanej w Warszawie w 1948 r. Pierwszym kierownikiem biblioteki została pani Zofia Wojnarowicz.
• W pierwszym półroczu 1950 roku w MBP zarejestrowanych było 90 czytelników, stan księgozbioru wynosił 700 woluminów, wypożyczono 1093 tomów.
• W roku 1952 biblioteka posiadała 4 000 tomów oraz 415 czytelników. Działał również punkt biblioteczny w Wojkowie, przy którym istniało Koło Przyjaciół Biblioteki. W latach pięćdziesiątych kierownikiem biblioteki była pani Helena Dyduch.
• W 1965 r. Miejska Biblioteka Publiczna w Kowarach posiadała 4 541 książek, w 1967 roku księgozbiór MBP liczył już 4762 woluminów, zarejestrowanych czytelników było 436. Przy bibliotece istniało Koło Przyjaciół Biblioteki liczące 80 członków. Prowadzono następujące formy pracy z czytelnikiem: wystawki nowości czytelniczych, wystawki okolicznościowe, wieczory bajek, dyskusje z czytelnikami. Biblioteka posiadała ponadto punkty biblioteczne przy szkołach w Krzaczynie  i Wojkowie,  w 1966 r. otwarto punkt klubowy i biblioteczny w Kowarach Górnych „Podgórze” ( na urządzenie wydatkowano kwotę 33 000 zł ), kolejne punkty biblioteczne otwierano w następnych latach.
• Punkt biblioteczny przy Szkole Podstawowej w Krzaczynie istniał od 01.01.1061 r. prowadzony przez panią Irenę Niezabitowską. Liczył 48 czytelników, księgozbiór wynosił 90 woluminów.
• Punkt biblioteczny przy Szkole Podstawowej w Wojkowie istniał od 10.05. 1965 r. i był prowadzony przez pana Wiktora Zawadzkiego, a następnie od roku 1971 przez panią Krystynę Walczuk, od roku 1974 przez panią Krystynę Rogowską. Liczył 55 czytelników, liczba woluminów wynosiła 113.
• Punkt biblioteczny Podgórze 45 istniał od 08.10.1966 i był prowadzony przez panią Marię Paluch. Liczba czytelników wynosiła 62; posiadał 130 woluminów. Od roku 1968 był chwilowo nieczynny z powodu braku lokalu.
• Punkt biblioteczny Kowary Przełęcz „Okraj” istniał od 21.09.1968 r. i był prowadzony przez pana Franciszka Zygadło, a następnie od 1970 r. przez pana Stanisława Tutaka, od roku 1971 przez pana Stanisława Tomysa, od roku 1973 przez pana Mieczysława Fedynę. Liczył 35 czytelników, księgozbiór wynosił 85 tomów. W 1974 roku przeniósł się do Strażnicy Graniczne Budy, nadal prowadzony był przez pana Mieczysława Fedynę.
• Istniał również od lutego 1972 r. punkt biblioteczny w Szpitalu Miejskim w Kowarach, prowadzony przez panią Helenę Danielewicz. Wyposażony został w 126 tomów książek, zeszyt kontroli wypożyczeń i spisu czytelników oraz dziennik punktu bibliotecznego. Od września 1973 r. prowadzony był przez panią Janinę Miller.
• W 1973 roku otworzono szósty punkt biblioteczny Kowary- JZPT Estetyka, na ulicy Bohaterów Stalingradu prowadzony przez pana Szymona Adamkiewicza. Liczba czytelników – 12; liczba księgozbioru wynosiła 161 woluminów. W 1974 roku przestał działać z powodu braku lokalu i pracownika.
• W 1976 roku istniały trzy punkty biblioteczne: w Wojkowie prowadzony przez panię Krystynę Rogowską; Kowary Graniczne Budy prowadzony przez pana Mieczysława Matczaka, następnie przez pana Antoniego Gromko i w Krzaczynie, prowadzony przez panią Irenę Niezabitowską. W 1982 roku istniały nadal dwa punkty biblioteczne: Kowary- Przełęcz Okraj, prowadzony przez pana Antoniego Gromko i Krzaczyna – Dom Nauczyciela, prowadzony przez panią Irenę Niezabitowską.
• W 1969 r. siedzibę Miejskiej Biblioteki Publicznej przeniesiono do budynku Miejskiego Ośrodka Kultury, gdzie raz w miesiącu odbywały się odczyty lub prelekcje. W latach siedemdziesiątych Miejska Biblioteka Publiczna odgrywała dużą rolę w zakresie kultury, mieściła się nadal w budynku MOK-u. W 1970 roku prowadzono następujące formy pracy z czytelnikiem: dwie wystawy okolicznościowe (Dni książki społeczno-politycznej” i „25 lat ONZ”); trzy lekcje biblioteczne ( tematyka: praca w bibliotece); sześć wieczorów bajek dla dzieci, cztery spotkania (z inż. Kutkowskim, dr Banasiak, panem Zontek); dwa konkursy o tematyce społeczno-politycznej. Biblioteka posiadała wydzielone działy dla dorosłych i dla dzieci, a także czytelnię. Biblioteka posiadała filię w Wojkowie w Młodzieżowym Centrum Kultury, a podczas wakacji tworzyła dodatkowe punkty biblioteczne dla kolonii letnich. Zasób biblioteki stale się powiększał od 9 500 woluminów w 1974 r. do ponad 30 tys. w 1990 r. Zwiększała się także liczba czytelników. W 1974 r. zarejestrowanych było 850 czytelników,  w roku 1990 odnotowano ich już ponad 3500. Na początku lat siedemdziesiątych kierownikiem została pani Magdalena Jędrkiewicz, a od roku 1976 do roku 2017 funkcję dyrektora sprawowała pani Lucyna Glinka. Drugą osobą pracującą w bibliotece była pani Ewa Ciesielska.
• Po 1990 r. instytucjonalna działalność kulturalna w Kowarach ograniczona została praktycznie do dwóch instytucji, jedną z nich była Miejska Biblioteka Publiczna, która posiadała również  filię w budynku byłej Szkoły Podstawowej Nr 5 w Wojkowie.Stan księgozbioru w latach dziewięćdziesiątych powiększył się  sponad 30 000 tys. woluminów w 1990 r. do ok. 35 tys. w 2000 r. Dnia 31 XII 2002 r. zbiory biblioteczne liczyły 36 051 pozycji, niemal cały dochód biblioteki pochodził z budżetu miasta, a tylko znikomy procent z wpłat czytelników. W 2003 r. pomimo zakupu 684 woluminów, księgozbiór uległ zmniejszeniu, gdyż usunięto z niego 1 455 książek „zaczytanych lub zdezaktualizowanych”. W grudniu 2010 r. stan księgozbioru wynosił 36 518 woluminów. Obok książek prenumerowane było 8 tytułów czasopism, z którymi można się było zapoznać w czytelni.

  Liczba czytelników MBP w latach dziewięćdziesiątych oscylowała między 1700 a 1800 osób. W 2003 r. było zarejestrowanych 1 874 osób, w tym: 898 uczniów, 112 studentów, 498 pracowników, 366 pozostałych. W rok potem ich liczba wzrosła do 1 959. W 2005 r. liczba czytelników biblioteki przekroczyła 2000, zaś na koniec 2010 r. wyniosła 2 242 osób.

  Budżet placówki był czasem wzbogacany pieniędzmi z różnych dotacji celowych i programów, np. w 2005 r. z Ministerstwa Kultury na realizację programu operacyjnego pn.”Promocja czytelnictwa”, a w 2007 r. uzyskano specjalną dotację z Biblioteki Narodowej na zakup nowych książek. Ponadto w 2008 r. – w ramach Programu Operacyjnego Promocja Czytelnictwa priorytet I „Rozwój księgozbioru bibliotek” – z Ministerstwa Nauki i Informacji otrzymano trzy komputery wraz z oprogramowaniem, a w 2006 r. uruchomiono czytelnię internetową.  Biblioteka prowadziła szeroko zakrojoną działalność kulturalno-oświatową, przejawiającą się w organizowaniu lekcji bibliotecznych, konkursów plastycznych, przeglądów i wystaw nowości wydawniczych, wieczorów bajek dla dzieci, wycieczek przedszkolaków do biblioteki, gier i zabaw. 

• Od 2017 r. funkcję Dyrektora pełni pani Danuta Bunij.Obecnie biblioteka prowadzi szereg form działalności kulturalnej i upowszechniania czytelnictwa: zajęcia dla dzieci z dwóch przedszkoli kowarskich, lekcje biblioteczne w szkołach podstawowych, gimnazjum i liceum kowarskim, Bibliotekę Podróżnika, spotkania autorskie, wystawy okolicznościowe, tematyczne i nowości wydawniczych, konkursy czytelnicze, okolicznościowe happeningi.

  Tekst: Joanna Kozłowska

  Bibliografia:

  1. Akta z Archiwum Państwowego we Wrocławiu / oddział w Jeleniej Górze.
  2. Dzieje Kowar. Pod red. Wiesława Wereszczyńskiego. Jelenia Góra-Kowary, 2013.
  3. Materiały z archiwum własnego Miejskiej Biblioteki Publicznej w Kowarach.